Crisis in de raad van toezicht, de #metoo kwestie bij Oostpool

Twee jaar geleden ontwikkelde ik een simulatiespel voor raden van toezicht over een #metoo kwestie. Toen ik de werkvorm bij een zelfevaluatie gebruikte, zei een toezichthouder dat het er in de realiteit vast een stuk minder extreem aan toe zou gaan. Zijn ongelijk werd helaas bevestigd door de recente situatie bij Toneelgroep Oostpool. Zonder enige kennis van de interne stukken wil ik, op basis van het beeld dat is ontstaan door de publicaties, een paar vragen stellen over de wijze waarop de raad van toezicht (hierna RVT) de crisis heeft aangepakt. 

Eind maart ontving de RVT van Oostpool een brief van vier (ex)medewerkers die hun beklag deden over het grensoverschrijdende gedrag van een medewerker. Hierop stelde de RVT een onderzoek in. 1 Dat de brief gericht was aan de RVT geeft te denken. De bestuurders zijn immers het aanspreekpunt voor de medewerkers dus wat was hier aan de hand? Ook werd er geen informatie gegeven over de actuele status van de organisatie. Was de betreffende medewerker nog actief en hoe was de veiligheid van de medewerkers geborgd? 

Twee maanden later werd duidelijk dat de klachten betrekking hadden op Marcus Azzini, één van de twee bestuurders van Oostpool. De RVT liet weten dat uit het externe onderzoek bleek dat geen sprake was van ‘feitelijk’ machtsmisbruik, al was het rapport wel kritisch over het gedrag van Azzini. 2 Azzini kon dus aanblijven. De RVT is de werkgever van het bestuur, maar de bestuurders zelf zijn werkgever van de andere medewerkers. Het is mooi dat de RVT nog vertrouwen had in Azzini maar de vraag is of dat ook gold voor de andere medewerkers? Al snel bleek van niet, toen bleek dat Azzini mocht blijven, zochten de klokkenluiders de publiciteit. Eén van de pijnpunten was dat de RVT niet inging op de verziekte organisatiecultuur. 3 Hierop kwam de RVT met een nieuw statement en dit keer ging de voorzitter wel in op de problematische organisatiecultuur. Ze stelde dat er inderdaad een cultuuromslag nodig is en dat de rol van Azzini bij Oostpool opnieuw bekeken moest worden. 4

Maar daarmee was de kous nog niet af. Het NRC ontdekte dat 29 medewerkers vonden dat de RVT onzorgvuldig te werk was gegaan, dit schreven zij in een brief aan de RVT. Dat de medewerkers via een brief met de RVT communiceerden zegt veel over het onderlinge vertrouwen. De RVT wist eind maart al dat er sprake zou zijn van een verziekte organisatiecultuur, is hierover al die tijd niet gesproken met medewerkers? Over de organisatiecultuur staat niets in de vergaderstukken en je kan ook niet blind afgaan op informatie hierover van de bestuurders die onderdeel zijn van die cultuur. Het is dus van belang dat toezichthouders regelmatig spreken met werknemers, vrijwilligers en andere stakeholders. Je krijgt zo niet alleen een beter beeld van je organisatie maar je verlaagt ook de drempel zodat betrokkenen geen belemmering voelen om de RVT in te lichten als er iets misgaat. De medewerkers van Oostpool voelden zich blijkbaar niet gehoord door de RVT en stelden daarom hun brief in handen van de krant.

Als klap op de vuurpijl schreef het NRC dat er ook nieuwe meldingen over Azzini waren binnengekomen. Uit de handelswijze van de RVT blijkt dat men hier geen rekening mee had gehouden. Met het onderzoeksbureau werd afgesproken om het onderzoek te beperken tot vier interviews en dus weigerden de onderzoekers om de nieuwe klachten mee te nemen. Ook werden de brieven, doorgestuurd door Mores, het onafhankelijke meldpunt voor ongewenst gedrag in de culturele sector, niet in behandeling genomen. 5 Dat publiciteit over misstanden kan leiden tot nieuwe meldingen is niet ongebruikelijk, dat zag je ook bij de klachten over Job Gosschalk. De RVT had natuurlijk moeten anticiperen op een mogelijk sneeuwbaleffect. Na de publicatie in de NRC gaf de RVT toe dat er inderdaad nieuwe meldingen waren en dat een tweede onderzoek nodig was. Azzini legde uiteindelijk op 10 juni zijn taken bij Oostpool neer. 6 

Uit de berichtgeving ontstaat het beeld van een RVT die steeds achter de feiten aanloopt en niet in staat is de regie te pakken in deze crisis. Het is nu zaak voor de RVT om kritisch te kijken naar zijn eigen handelen. Alvast ter relativering, al ben je als RVT volledig in control, zelfs dan is niet alles te voorkomen of te beheersen. 

Door: Janita Tabak