Deltaplan voor amateurkunst noodzakelijk: begin met opbrengst online-gokken!

Amateurkunstgroepen hebben het moeilijk en door de coronacrisis zijn de problemen verergerd. De overheden moeten daarom na de jarenlange bezuinigingen adequate integrale ondersteuning voor hen gaan bieden, zo stelt Adviesbureau BMC in een recent advies. Volgens ons is een quick win te behalen als het Rijk een deel van de opbrengst van het nieuwe online-gokken per 1 oktober jl. met spoed voor de amateurkunst beschikbaar stelt.

Demissionair cultuurminister Van Engelshoven heeft het rapport van BMC eind september in ontvangst genomen. Ze sprak daarbij haar waardering uit voor de sector en riep beleidsmakers en andere overheden op de aanbevelingen te bestuderen. Maar het Rijk zou snel meer kunnen doen bijvoorbeeld met de verruimde opbrengst vanuit kansspelen. De meeste bestaande landelijke loterijen moeten hun opbrengst verdelen in prijzen, belastingen en goede doelen. De BankGiroLoterij was financieel ondersteuner van met name de professionele cultuur en de VriendenLoterij was er o.a. voor (sport)clubs: per 16 augustus jl. zijn zij samengegaan in de VriendenLoterij. Voorts is er per 1 oktober jl. door de Wet kansspelen op afstand/koa een uitbreiding via het online-gokken met 4 Nederlandse en 6 buitenlandse bedrijven.  Het is nog onduidelijk waar de extra inkomsten naar toe gaan: de amateurkunst zou volgens Cultureon nadrukkelijk een kanshebber moeten zijn.

BMC-rapport ‘Revitalisering van de amateurkunst’

De publicatie ‘Revitalisering van de amateurkunst. Investeren in een betere ondersteuningsstructuur’ van BMC is op 13 september jl. in opdracht van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie uitgebracht. Het rapport biedt feiten en memoreert de artistieke, maatschappelijke en economische waarde van de sector. Voorts bevat het de huidige problematiek en een behoeftepeiling. Op basis van dit alles zijn er aanbevelingen ter verbetering voor de lange en korte termijn. https://www.lkca.nl/publicatie/revitalisering-amateurkunst/

Problematiek van de amateurkunstsector

In ons land beoefenen 6,4 miljoen mensen - oftewel 40% van de bevolking - in hun vrije tijd een kunstvorm. De helft doet dat in georganiseerd verband bijvoorbeeld bij een vereniging. 4 op de 5 beoefenaren vinden vooral de gezelligheid belangrijk, terwijl voor eenvijfde de ontwikkeling van  kwaliteit en zichzelf voorop staat.

Door corona is amateurkunstbeoefening in groepsverband lange tijd nagenoeg stil komen te liggen. Online-alternatieven zijn voor velen nog een brug te ver of op zijn minst een sprong in het diepe. Maar relevant is vooral de onderliggende structurele problematiek. Het ontbreekt aan een gestructureerde aanpak om de belangstelling voor amateurkunst te voeden, de verbinding met de professionele kunsten goed te leggen en de potenties in het sociale domein en de zorgsector voldoende te benutten. Ook lopen amateurgroepen aan tegen uiteenlopende vraagstukken die het voortbestaan van hun organisatie raken. Het betreft de aanwas van nieuwe leden plus het vinden van bestuursleden en geschikt artistiek kader. Maar het gaat ook om het kunnen voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving en het adequaat inspelen op veranderingen in de samenleving zoals de behoefte van burgers aan meer flexibiliteit in hun vrijetijdsbesteding.

Huidige ondersteuning is een tombola: versnipperd en onvoldoende

Bij de huidige ondersteuning van de amateurkunst is er sprake van een ‘tombola’, waarbij de kansen en de prijzen sterk verschillen. Door het Rijk is sinds de jaren ’70 flink bezuinigd. Bij de provincies zijn de steunfunctie-instellingen weggesaneerd of ingekrompen. Binnen gemeenten zijn veel muziekscholen en creativiteitscentra opgeheven inclusief hun taken voor de amateurkunst. Wat er nog over is, is versnipperd, vertoont weinig samenhang, kent geen ontwikkelagenda en biedt onvoldoende ondersteuning. De amateurkunstgroepen staan er alleen voor en hebben het zwaar.  De Brede regeling combinatiefuncties met 577 cultuurcoaches binnen gemeenten en het tijdelijke corona-pakket met enkele ondersteuners bij het Fonds voor Cultuurparticipatie vormen lichtpuntjes.

Integrale aanpak via Nationaal Programma Amateurkunst 2025-2028

Als oplossing op de lange termijn moet er volgens BMC tussen de overheden een Nationaal Programma Amateurkunst 2025-2028 komen, uitgebreid met provinciale en lokale akkoorden. Hiervoor is jaarlijks € 25 miljoen meer rijksgeld nodig. Het is noodzakelijk dit in te zetten voor meer handen aan het bed. Lokaal door middel van uitbreiding met 290 fte cultuurcoaches in de Brede regeling combinatiefuncties. En landelijk via ongeveer 12 fte extra bij 9 koepels, die discipline-specifieke ondersteuning kunnen bieden aan hun lid-organisaties. Het LKCA dient een aangescherpte opdracht te krijgen gericht op een netwerk van ondersteuners. Daarnaast moet het verbindingen leggen: tussen koepels en opleidingen én met kennisinstituten in zorg en sociaal domein ten behoeve van een plek voor amateurkunstgroepen in het Nationaal Preventieakkoord. Met behulp van de extra middelen zou het Rijk ook projecten moeten bekostigen. Lokaal om de problematiek ter plekke te verbeteren via een matchingsregeling tussen de overheden. Plus bovenlokaal/landelijk met als doel een vernieuwende en voorbeeldstellende werking via een regeling bij het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Vanaf nu al meer extra rijksgeld noodzakelijk

Gelet op de problematiek is nu niets doen tot 2025 geen optie. BMC meent dat er op korte termijn   € 5,5 miljoen per jaar rijksgeld beschikbaar dient te komen. Hiermee moeten meteen al 12 fte ondersteuners bij 9 koepels worden bekostigd, bovendien kunnen de bevindingen vanuit hun corona-steunpakket breder worden gedeeld. Per provincie gaat het om een kwartiermakersteam van 2 fte, mogelijk aangevuld met provinciaal budget. Pilots zichtbaarheid kunnen van nut zijn: landelijke en provinciale festivals (bijvoorbeeld via een doorontwikkeling van het initiatief Iktoon) plus tv- en radiocampagnes met daarnaast een landelijke streamingdienst. Het gaat voorts om de cursus ‘Samen Slim Deelnemers Werven’ in afstemming met de urban en popscene.

Cultureon-discussiemiddag gericht op deltaplan 26 november a.s.

Cultureon-bestuurder Johan Boonekamp, die als adviseur bij DCK samen met BMC het rapport over de amateurkunst heeft gemaakt, meent dat een ‘deltaplan’ noodzakelijk is.  Onder zijn leiding praten we hierover door, onderling en met externe deskundigen, op vrijdagmiddag 26 november in Hilversum: zet dit nu alvast in uw agenda.

Redactie Cultureon