Oproep: meer cultuurcoaches in het lokale veld!

Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) heeft op 5 april jl. het onderzoeksrapport ‘Cultuurcoaches onder de loep’ gepresenteerd. Hierin worden er gelet op de Brede regeling combinatiefuncties twee typen werkenden onderscheiden: in en rondom de school én in de wijk. In 2021 waren er volgens de monitor van het Mulier Instituut 671 fte coaches cultureel werkzaam in 282 gemeenten. Het LKCA roept op tot meer landelijk geld zodat er lokaal een uitbreiding van hun uren kan komen. Ook voor de landelijke en regionale ondersteuners zouden er rijksmiddelen moeten worden uitgetrokken. 

Na diverse voorgangers is er per 2019 de Brede regeling combinatiefuncties. Gemeenten ontvangen van het Rijk jaarlijks ongeveer € 73,3 miljoen voor 3.665 fte (buurtsportcoaches, cultuurcoaches c.a.) als decentralisatie-uitkering in het Gemeentefonds. Hierbij moeten zij zelf of via lokale partners 60% bijleggen. In totaal gaat het om € 50.000 per fte. De doelstellingen zijn verbreed en betreffen:

• Een leven lang inclusief sporten, bewegen en beoefenen van culturele activiteiten mogelijk maken met inhoudelijke focus maar niet uitsluitend op (talent)ontwikkeling van jeugd en jongeren, groepen met belemmeringen en mensen in armoede. 
• Lokale verbindingen maken en uitbouwen tussen gemeentelijke beleidsdomeinen en voorzieningen, gesubsidieerde/commerciële sport, cultuur, onderwijs, bso/kinderopvang, welzijn, zorg, gezondheid, bedrijven c.a. 
• Duurzaam versterken en innoveren van sport-, beweeg- en cultuuraanbieders/ amateur-organisaties op het gebied van o.a. besturen, vrijwilligers, kader, diversiteit, pedagogisch klimaat, inclusief en vraaggericht handelen.

Jaarlijkse monitor: 19% voor cultuur
In opdracht van het Rijk en in samenwerking met de gemeenten verzorgt het Mulier Instituut een jaarlijkse monitor. In de rapportage over 2021 becijfert Mulier dat 348 gemeenten (99%) deelnemen aan de regeling. In totaal gaat het om 3.532 fte. Er is een iets minder groot aantal fte gerealiseerd dan beoogd, omdat de kosten vanwege een hoge opleiding van de coaches, vaak HBO-5 niveau, meer waren dan de raming.  Voor de hoofdsector sport en bewegen zetten 348 gemeenten 81% van de fte in. Voor de hoofdsector kunst en cultuur gaat het om 282 vooral grotere gemeenten met 19% van de fte. Dit heeft vooral te maken met de ongelijke inbreng van de rijksmiddelen door de ministeries VWS en OCW.
Er blijken veel verschillende doelgroepen te worden bereikt. Bij de cultuurcoaches lijkt de focus vooral te liggen op kinderen (en in mindere mate op jongeren) en wordt er vaker dan bij de buurtsportcoaches niet ingezet op een specifieke doelgroep.
Alle coaches zorgen voor nieuw aanbod door samenwerking tussen verschillende sectoren. Vanuit de cultuurcoaches wordt het meest samengewerkt met het primair onderwijs en met organisaties uit de kunst- en cultuursector.

Aanbevelingen aan het Rijk
Het LKCA richt zich in zijn onderzoeksrapport tot het Rijk en stelt het volgende. Zorg voor meer cultuurgeld zodat gemeenten meer fte cultuurcoaches kunnen realiseren. Maak een realistisch (hoger) normbedrag afgestemd op afgestudeerde HBO’ers. Ontwikkel en deel een duidelijke visie hoe de verschillende landelijke regelingen (Cultuureducatie met Kwaliteit/CMK in het onderwijs, Programma Cultuurparticipatie en Brede Regeling Combinatiefuncties) zich tot elkaar verhouden. Maak vanuit deze visie een aangescherpte doelstelling/taakstelling/resultaatgebied voor de cultuurcoaches. Dat kan bijvoorbeeld door het opstellen van een Theory of Change. Besteed in het kader aandacht aan de positie en het belang van de amateurkunst. 

Suggesties voor gemeenten
Voor de lokale overheden heeft het LKCA de volgende suggesties. Breid fte’s uit meer in de diepte dan in de breedte: zorg voor meer uren per cultuurcoach in plaats van meer cultuurcoaches met weinig uren. Maak het werk van de cultuurcoaches beter zichtbaar in de gemeente, bijvoorbeeld door (te investeren in) kwalitatieve evaluatieonderzoeken en/of aantrekkelijke communicatie. Dit moet lokaal inzicht geven in het bereiken van doelstellingen en het helpt ook bij het creëren van politiek/bestuurlijk draagvlak. Stem de inzet van de cultuurcoaches af met collega’s van andere beleidsterreinen (sport, welzijn, zorg, jeugd). Of nog beter: maak een gezamenlijk plan voor hun inzet. Zorg ervoor dat cultuurcoaches een vrij te besteden werkbudget krijgen. Dit geeft vrijheid, verantwoordelijkheid en vaak creativiteit om samen met partners programma’s of activiteiten te realiseren of uit te breiden. Zorg dat cultuurcoaches een goede afspiegeling zijn van de maatschappij om het bereik van (groepen) inwoners te vergroten. 

Tips richting landelijke en regionale ondersteuners
Tot slot heeft het LKCA tips voor de landelijke en regionale ondersteuners. Zorg voor een tijdige en intensieve verspreiding van tools zoals het instrument ‘Zicht op cultuurcoaches’. Ondersteun de cultuurcoaches, werkgevers en/of beleidsmedewerkers in de praktische vertaling van deze tools door er een training of adviestraject aan te koppelen, zodat ze hier actief mee aan de slag kunnen. Regel tevens intervisiemomenten tussen hen over de inzet van de functionarissen. Ga binnen deze overleggen zowel op inhoudelijke als op procesmatige thema’s in. Maak en verspreid best practices over (wijkgerichte) samenwerkingen met sport en bewegen en het sociaal domein. Onderzoek waar uitdagingen en behoeften liggen voor de (persoonlijke) ontwikkeling van de cultuurcoaches. Bied gelet daarop bestaande of nieuwe trainingen/cursussen aan.

Actueel carrièrepad voor coaches in sport én cultuur
De laatste aanbeveling is voor de sport al meer geconcretiseerd en kan in de lokale praktijk ook voor de cultuur worden benut. De organisatie ‘Sport in de buurt’ van de Vereniging Sport en Gemeenten verzorgt de ondersteuning voor de buurtsportcoaches. In dit kader heeft de Landelijke Academie Buurtsportcoaches in februari 2021 een carrièrepad voor deze functionarissen gelanceerd. Dit is een raamwerk met 4 generieke functiebeschrijvingen en 2 profielen voor leidinggevenden. In april en mei 2022 zijn hierover online-sessies die daarna worden vastgelegd in een podcast. 
https://sportindebuurt.nl/professionalisering/carrierepad/

Site Waar staat je gemeente?
Een ander instrument voor de lokale beleidspraktijk is de openbare VNG-site ‘Waar staat je gemeente?’. Onder andere de jaarlijkse monitor van het Mulier Instituut over de buurtsport- en cultuurcoaches wordt hieraan gekoppeld. Elke gemeente kan binnen het thema ‘Sport en cultuur’ vergeleken worden met andere en met Nederland als geheel. Het gaat in het kader van de Brede regeling combinatiefuncties om de volgende elementen. Het aantal verwachte en gerealiseerde fte functionarissen, hun verdeling over de hoofdsectoren sport/bewegen en kunst/cultuur, het type werkgevers/werkverbanden en de financierende partijen ten behoeve van de werkenden. Ook kan per gemeente ingezoomd worden op de functieniveaus van de functionarissen, de soorten samenwerking, de inzet op leeftijdscategorieën en de lokale doelen inclusief een top 3.

www.waarstaatjegemeente.nl