In juni verscheen de tweede Satellietrekening Cultuur van het Centraal voor de Statistiek (CBS). Hieruit blijkt dat de sector cultuur in 2018 op peil bleef en 3,4% van de totale bedrijvigheid in Nederland vormde. Toen een positief beeld, maar hetzelfde CBS toont over het tweede kwartaal 2021 een daling van 30% ten opzichte van twee jaar eerder vanwege de corona-perikelen. Op 14 december presenteert de Boekmanstichting ter aanvulling op meso-niveau een nieuwe Cultuurmonitor. Maar er zijn nog steeds onvoldoende details bekend. Meer gegevens op micro-niveau zijn echter wel nodig voor het beleid inclusief een adequaat corona-herstelplan, zo bleek ook uit een expertmeeting van eind oktober.

Positief macro-beeld in Satellietrekening Cultuur 2018
In de tweede CBS-Satellietrekening worden vanwege Europese afspraken, ook media en reclame tot cultuur gerekend. Voorts zijn niet alleen alle primaire cultuur- en mediaproducten zelf (uitgaande van de waarden ‘creatie’ en ‘culturele expressie’) hierin becijferd, maar ook die goederen en diensten die zonder deze producten niet zouden bestaan. Aan de andere kant worden instellingen die meer dan 50% subsidie ontvangen als ‘overheid’ beschouwd.

Rekening houdend met deze kanttekeningen geldt toch dat in 2018 het aandeel van cultuur in het bruto binnenlands product (bbp) 3,4% was. Dit is praktisch gelijk aan het aandeel in 2015, te weten 3,5%. In absolute bedragen nam de bijdrage van cultuur aan het bbp toe van € 23,9 tot € 26,5 miljard. De werkgelegenheid groeide van 300.000 arbeidsjaren in 2015 tot 330.000 arbeidsjaren in 2018. Het aandeel van cultuur in de totale werkgelegenheid was en bleef hiermee 4,3%. 

Sombere CBS-berekeningen voor 2020 en 2021
Volgens het CBS produceerde de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige diensten als geheel in het tweede kwartaal van 2021 11,1% meer dan een jaar eerder. Sport en ontspanning groeiden weer, maar de kunst- en cultuursector kampte nog steeds met corona-beperkingen en kromp opnieuw. Voor deze bedrijfstak geldt dat pre-corona-niveaus nog heel ver weg zijn. Er is al met al in het tweede kwartaal 30% daling ten opzichte van twee jaar eerder. Ook in het eerste kwartaal was dit het geval.
Begin 2021 gaf 51% van de zzp’ers aan met minder vraag naar hun diensten of producten te kampen onder invloed van de corona-crisis, dit volgens de tweejaarlijkse Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van CBS en TNO. Vooral in de dienstverlenende beroepen (zoals kappers en schoonheidsspecialisten) plus creatieve en taalkundige beroepen (bijvoorbeeld kunstenaars en grafisch vormgevers) nam de vraag af.

Taskforce CCS wil investeringen 
De Taskforce Culturele en Creatieve Sector (CCS) heeft op 9 september een brief aan de Kamer en het kabinet gestuurd. Daarbij heeft men bij de theaters, concertzalen, poppodia, producenten/ artiesten, festivals, musea en bioscopen berekend dat er in de eerste twee kwartalen van 2021 € 1,8 miljard minder publieksinkomsten waren. Voor de laatste twee kwartalen van dit jaar becijfert men dit op € 1 miljard lager. En in eerste helft van 2022 is een daling voorzien van ruim € 0,5 miljard. Dit alles nog los van de nieuwe corona-beperkingen.

Op 18 november heeft de Taskforce opnieuw een brief aan de landelijke politiek gezonden, voorzien van negen sporen voor een herstelplan. Naast noodsteun zijn het herstel van de publieks- en arbeidsmarkt het meest urgent. Daarnaast zijn relevant: digitalisering; ecosysteem/behoud van ketens tussen de lokale, regionale en (inter)nationale culturele infrastructuur; verdienmodellen; verduurzaming van gebouwen en bedrijfsvoering; adequate informatievoorziening; impactvergroting.  In de bijgevoegde Investeringsagenda becijfert de Taskforce dat de sector volgend jaar € 870 miljoen nodig heeft en vanaf 2023 een structurele versterking van € 500 miljoen. De Raad voor Cultuur pleit in zijn advies ‘Investeer in cultuur voor iedereen’ van juni jl. voor een soortgelijke structurele versterking plus € 83 miljoen ad hoc. Daarnaast heeft het Erfgoedplatform aangegeven dat er € 58 miljoen incidenteel en € 12 miljoen structureel extra voor monumenten moet worden uitgetrokken. Plus eenmalig € 25 miljoen voor archeologie en implementatie van erfgoed in de Omgevingswet. De huidige demissionaire minister van OCW begrijpt de problemen, maar verwijst - zoals op 25 november al door ons gemeld - vooral naar het volgende kabinet.

https://www.kunsten92.nl/brieven-van-de-taskforce-culturele-en-creatieve-sector/

Meso-gegevens in nieuwe Boekman-Cultuurmonitor 
Vanaf 2021 verzorgt de Boekmanstichting, met steun van het Ministerie van OCW, een nieuwe landelijke Cultuurmonitor, www.cultuurmonitor.nl. Dit gelet op wensen vanuit het culturele veld, beleidsmakers en overheden. Het is de opvolger van ‘Cultuur in Beeld’ (OCW tot 2017), ‘Het Culturele Leven’ (SCP 2018), de ‘Cultuurindex’ en ‘De Staat van Cultuur’ (Boekman 2013-2019). De monitor ontsluit zo goed mogelijk de belangrijkste gegevens uit deze eerdere publicaties. Nieuwe gegevens over verschillende sectoren/disciplines en onderwerpen/thema’s worden door de onderzoekers van Boekman gedurende het jaar verzameld samen met het veld en periodiek op de site bijgehouden. Een keer per jaar verschijnen de belangrijkste bevindingen en inzichten in een publicatie, die wordt besproken in een publieke bijeenkomst. Daarnaast komen er zogeheten ‘dataspecials’ over trends en het monitoren daarvan.

In 2020 was er al een pilotversie, in te zien via de site. Het is de bedoeling dat de volgende domeinen met gegevens gevuld gaan worden: architectuur, audiovisueel, beeldende kunst, beroepspraktijk, cultuur en participatie, cultuur in de regio, design, diversiteit en inclusie, duurzaamheid, erfgoed, games, letteren, muziek, theater.

Op dinsdag 14 december 15.00-16.30 uur wordt de nieuwe monitor via een livestream vanuit Tivoli Vredenburg Utrecht officieel gepresenteerd. Gevolgd door een discussie tussen deskundigen en betrokkenen. In het eerste panel is de centrale vraag: ‘Welke verliezen, verschuivingen en kansen constateert de cultuursector door de corona-crisis?’ In een tweede gesprek wordt de blik op de toekomst gericht: ‘Welke rol kan cultuur spelen in de grote maatschappelijke uitdagingen van onze tijd?’ Aanmelden kan via de Boekmanstichting: https://www.boekman.nl/activiteit/presentatie-cultuurmonitor-2021/

Ook detailgegevens op micro-niveau nodig
In een expertmeeting van eind oktober werd gesteld dat de deskundigheid van het CBS onomstreden is, maar dat het toch behelpen is met de Satellietrekening Cultuur: de gegevens zijn van een flink aantal jaren geleden, er is een breed beeld maar met onscherpe randen en er staan heel veel data  die voor diverse interpretaties vatbaar zijn. Toch worden de cijfers over het aandeel van cultuur in de Nederlandse economie en over de werkgelegenheid veel gebruikt in politieke discussies. En een conclusie was: zou het niet een mooi perspectief zijn om een satelliet te hebben die bijvoorbeeld donderwolken boven de cultuursector ziet aankomen, zodat het dak tijdig kan worden gerepareerd. Te vrezen valt dat het nog even zal duren voor het zover is.

De cultuurbranches gaan helaas nog steeds verschillend om met het verzamelen en uitwisselen van detailgegevens, voor benchmarking onderling en richting diverse subsidiënten. Bij de openbare bibliotheken heeft het Rijk op basis van de sectorwet en de wet openbaarheid van bestuur  voor zo veel mogelijk openheid gezorgd via www.bibliotheekinzicht.nl. Echter, met name in de kunsten inclusief film waar aanbod, distributie en presentatie van elkaar én vaak van verschillende overheden afhankelijk zijn is meer transparantie over de gehele keten gewenst. Het Digitaal Platform Podiumkunsten voor en door de sector zou in dit kader een interessante ontwikkeling kunnen bieden. Dit in aanvulling op de bestaande generieke statistieken over een deel van de podia en gegevens vanuit de gesubsidieerde gezelschappen naar het Rijk/Fonds Podiumkunsten. Bij de film bestaat de bioscoopmonitor, maar de verdieping via de Stichting Filmonderzoek is in de loop van 2020 gestopt. Het beeld over de beeldende kunst is diffuus.

https://www.vnpf.nl/nieuws/verslaglegging-expertmeeting-satellietrekening-cultuur