Cultuur en de effecten van corona in het onderwijs

Het Rijk heeft scholen 2 jaar de regie gegeven om met hulp van gemeenten de achterstanden als gevolg van corona aan te pakken en het onderwijs te verbeteren. Zij kunnen cultuur daarbij inzetten. Dit gebeurt met OCW-geld binnen het primair onderwijs/PO en voortgezet onderwijs/VO op basis van de ‘Regeling bijzondere en aanvullende bekostiging Nationaal Programma Onderwijs PO en VO’. In het eerste schooljaar 2021-2022 is er € 700 per leerling beschikbaar, voor bepaalde schooltypes en achterstandsscores is het meer. Staatscourant 2021, 39244 | Overheid.nl

‘Schoolscan’, ‘Menukaart’ met interventies en ‘Praktijkkaarten’ 
Er is een speciale site www.nponderwijs.nl met uitleg en hulp voor de betrokkenen o.a. in de vorm van een stappenplan. 

Het is de bedoeling dat het onderwijs mede gelet op het reguliere kwaliteitsbeleid start met een zogeheten ‘Schoolscan’: dit is een probleem- en behoefteanalyse op leerling- en schoolniveau. 
Aan de hand hiervan kan er door de scholen een beredeneerde en onderbouwde keuze uit de interventies op een ‘Menukaart’ gemaakt. Deze wordt verwerkt in een ‘Schoolprogramma’. Er zijn 6 typen interventies. Eén daarvan is de sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van kinderen. De cultuureducatie behoort daartoe vanwege het belang voor deze ontwikkeling.
Medio november zijn er ter aanvulling twee zogeheten ‘Praktijkkaarten’ verschenen. Ook hierin heeft cultuur een plek. Zo staan in de kaart ‘Welbevinden en gelijke kansen’ o.a. de volgende vragen voor de scholen: ‘Hebben we een beeld van de straat-/peergroupcultuur van de leerlingen?’ en  ‘Hoe werken we aan creatieve, sportieve, culturele, sociale activiteiten en talentontwikkeling? Wie zijn hierbij onze partners in de wijk of in de stad? Kunnen we slimme samenwerking organiseren met bijvoorbeeld jeugdgezondheidzorg, jongerenwerk, buurt- of wijkteams?’. In de kaart ‘Duurzaam investeren in welbevinden’ wordt een schoolbrede aanpak bepleit waarvoor o.a. geldt: ‘De omgeving van de leerling, zoals ouders/verzorgers, leraren, zorg- en ondersteuningspartners, instanties voor sport, spel en cultuur en beleidsmakers worden optimaal betrokken’, terwijl  er ook aandacht moet zijn voor de (straat)cultuur van de leerling.

Handreiking Cultuureducatie in het Nationaal Programma Onderwijs
Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst/LKCA heeft door Sardes de publicatie ‘De rol van cultuureducatie in het Nationaal Programma Onderwijs. Een handreiking en inspiratie’ laten ontwikkelen. Hierin wordt een link gelegd met de ‘Schoolscan’ en de ‘Menukaart’. De auteurs pleiten ervoor dat een school bij het bepalen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling het oordeel van eventueel aanwezige professionals zoals kunstvakdocenten en culturele uitvoerders inwint. Met het oog op een adequate aansluiting met de bredere doelen en activiteiten van de school is bovendien een verbinding met de medewerkers van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit/CMK zinvol.

https://www.lkca.nl/publicatie/de-rol-van-cultuureducatie-in-het-nationaal-programma-onderwijs/

Aanvullende ondersteuning door gemeenten
Gemeenten kunnen activiteiten bekostigen aanvullend op de inzet door de scholen. De lokale overheden krijgen daarvoor in december OCW-geld op basis van de ‘Regeling specifieke uitkering inhalen COVID-19 gerelateerde onderwijsvertragingen’. Het is € 118 per leerling en € 23 extra bij een scholier met een achterstandsscore voor 2 schooljaren tot en met 31 juli 2023. Dit bedrag kan worden besteed in de school, bovenschools, tijdens de verlengde leertijd, binnen de voorschoolse educatie en aan (mogelijke) thuiszitters. Ook kan hiermee de samenwerking tussen de scholen, schoolbesturen, regionale verbanden passend onderwijs en lokale partijen worden bevorderd gericht op een integrale ondersteuning van kinderen op ‘sociaal, emotioneel, executief en cognitief vlak’.  Een lokale partij is in de regeling: ‘Partner voor gemeentelijk onderwijs- en jeugdbeleid in en om de school namelijk: (jeugdgezondheids)zorgpartijen, bibliotheken, kinderopvang, sociaal werk, welzijnsorganisaties, sport en cultuur alsook vervolgonderwijs namelijk universiteiten, HBO- en MBO-instellingen’. Ook combinatiefunctionarissen/cultuurcoaches horen daarbij. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2021-42927.html

Relatie met VWS-geld steunpakketten jeugd
Eerder ontvingen de gemeenten in 2021 in het kader van het Jeugdpakket en Steunpakket Welzijn Jeugd € 73,5 miljoen VWS-geld voor de ondersteuning van jongeren in COVID/coronatijd op het gebied van sociaal en mentaal welzijn plus leefstijl. Zij mogen het OCW- en VWS-geld koppelen in hun lokale activiteiten. 
In dit kader is ook extra rijksgeld verstrekt aan het Fonds voor Cultuurparticipatie ten behoeve van de subsidieregeling cultuurparticipatie ‘Samen Cultuurmaken’, waarvan de eerste ronde inmiddels is overvraagd. En voor projecten Maatschappelijke Diensttijd.

Enkele actuele lokale voorbeelden
Gemeenten zijn op dit moment doende met hun (integrale) plannen.
Rotterdam heeft eind september haar plannen bekend gemaakt. Men wil extra zorg, taal en rekenen bieden. Andere maatregelen zijn het gratis uitproberen van de Rotterdamse Peutergroep, muzieklessen in de voorschoolse opvang, meer sporten en bewegen tijdens en buiten school en, om de druk op het lerarentekort te verminderen, het inzetten van kunstvakdocenten voor het onderwijs. Dat laatste is naast de al bestaande Rotterdamse aanpak voor het lerarentekort.
Den Haag heeft in oktober 3 actielijnen gepresenteerd. Het betreft extra zorg en onderwijs-ondersteunend personeel zoals vakkrachten. Daarnaast is er een actielijn ‘Impuls aan brede ontwikkeling’. Het gaat om ontwikkelmogelijkheden na schooltijd binnen de kinderopvang en het primair onderwijs. Met name in het voortgezet onderwijs komt er een extra impuls voor cultuureducatie en sport. De openstelling van studieplekken in de openbare bibliotheken wordt verruimd (per 28 november door het Rijk tijdelijk bepaald op uiterlijk 20.00 uur). 
Nijmegen heeft eveneens in oktober haar plannen laten zien. Het gaat om activiteiten op de scholen, schooloverstijgend en gericht op samenwerking. Uit de huidige steunpakketten voor de jeugd wordt ontmoeting via sport en cultuur binnen de scholen gestimuleerd, dat wil de gemeente doorzetten met NPO-geld.
In de regio Alkmaar hebben de kinderopvang, scholen, samenwerkingsverbanden passend onderwijs en gemeenten de handen ineen geslagen. Ze bouwen voort op eerdere afspraken om in samenhang de ontwikkeling van kinderen en jongeren te bevorderen. Er wordt nu een ‘Veerkrachtpact’ uitgewerkt in aansluiting op plannen in de ‘Uitvoeringsagenda onderwijs-jeugdhulp’, de ‘Routekaart Beweging naar inclusiever onderwijs’ en de ‘Gelijke kansen agenda’. Dit pact beoogt om rond scholen naast versterking van al ingezette steun meer mogelijkheden voor welbevinden, sport, spel en cultuur te creëren.