Lange formatie slaat acuut gat in coronasteun cultuur

Tot 1 oktober heeft het kabinet specifieke coronasteun aan de cultuursector verleend. Ook konden instellingen en makers een beroep doen op algemene maatregelen. Dit wordt nagenoeg afgeschaft. Voor de lange termijn wordt gewerkt aan een herstelplan vanuit het nieuwe kabinet. Maar door de lange formatie ontstaat er nu een acuut financieel gat. De Kamerleden onderkenden tijdens een debat het belang van cultuur en het huidige probleem. Een deel van hen heeft een motie ingediend om op korte termijn hulp te bieden, maar die is door cultuurminister van Engelshoven ontraden en op 30 september verworpen.

Gemeentelijke verantwoording over coronamiddelen noodzakelijk

De Kamer wees erop dat de coronamiddelen voor cultuur deels door de gemeenten moeten worden verstrekt. De minister stelde dat zij dit over het algemeen goed doen, daarbij gecontroleerd door de gemeentelijke accountant, rekenkamer en raad. Ook is er een landelijke financiële inspectie. Bovendien belt zij zoals afgesproken zelf om opheldering indien een gemeente in gebreke dreigt te blijven. Rijksgeld moet immers wel op de juiste bestemming terechtkomen.

Enthousiast maar door corona nog meer gehavend

De cultuursector kreeg de afgelopen jaren veel bezuinigingen vanuit de overheden te verduren. Met als gevolg vaak slechte arbeidsvoorwaarden voor werkenden en gebrek aan reserves. De sluiting resp. gedeeltelijke openstelling vanwege corona gaven nog een extra duw naar beneden. De coronasteun vanuit het Rijk (deels via fondsen, gemeenten en provincies) bood niet altijd een oplossing. Zo stelt Kenniscentum Boekmanstichting c.s. in het onderzoek ‘Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund’ van mei 2021 dat poppodia en vrije producenten zo’n 95% van hun eigen inkomsten zagen verdwijnen. Andere grote verliezers zijn de zelfstandigen: gemiddeld is er 55% op hen bezuinigd.

Noodkreet Taskforce Culturele en Creatieve Sector

De Taskforce Culturele en Creatieve Sector heeft op 9 september 2021 een noodkreet aan Kamer en kabinet gezonden. Men wil voortzetting van de generieke en specifieke coronasteun vanuit het Rijk en via de medeoverheden tot de inwerkingtreding van het herstelplan. Dit is noodzakelijk gelet op de volgende problemen: publieksaantallen nog niet op het oude niveau o.a. door coronatoegangs-bewijzen en terugloop van buitenlandse toeristen; minder aanbod door angst voor financiële risico’s en internationale reisbeperkingen; lastige arbeidsmarkt vanwege vertrek van werkenden en vrijwilligers; belemmering bij meer verdienvermogen als gevolg van wet- en regelgeving en gebrek aan reserves. Onlangs heeft de Taskforce bovendien de negatieve gevolgen van de corona-beperkingen per 25 september geschetst.

Extra onzekerheid bij festivals, vrije producenten en poppodia

De festivals, vrije producenten en poppodia zijn van oordeel dat zij in elk geval geholpen moeten blijven worden vanwege de extra onzekerheid en beperkingen voor hen, veroorzaakt door corona. Ten behoeve van de festivals is er van juni tot het eind van dit jaar een garantieregeling als zij niet kunnen doorgaan. Ook komt er een aanvullende tegemoetkoming voor evenementen die te maken hebben met minder toegestane bezoekers. De Kamer heeft bovendien een motie aangenomen die aan de regering verzoekt een oplossing te zoeken voor de onverzekerbaarheid bij een pandemie in de komende jaren. Voor de vrije producenten en poppodia wordt er niets geregeld. Voor hun late programmering kunnen zij geen beroep doen op de nieuwe regeling Vaste lasten nachtsluiting horeca/VLN. Een aanvraag voor de regeling Werktijdverkorting/WTV die per 1 oktober wordt geherïntroduceerd mag niet coronagerelateerd zijn. De minister verwees in het debat met de Kamer van de 28^e september slechts naar het rijksgeld voor de campagne ‘Mooier dan ooit’ om meer publiek te trekken.

Zelfstandigen grote verliezers

Voor de getroffen zelfstandigen is er op dit moment slechts de Arbeidsmarktagenda culturele en creatieve sector 2017-2023. Volgens de minister zullen waar nodig specifieke maatregelen verkend moeten worden, zodat een gezonde flexpraktijk kan ontstaan, schijnzelfstandigheid wordt voorkomen en professionals een eerlijke beloning ontvangen. Daarnaast is het naar haar mening nodig aan te sluiten bij de bevindingen van Commissie Borstlap gericht op verbetering van de positie van alle zzp-ers in Nederland. De Kamer vroeg via een aangenomen motie met name aandacht voor jonge makers. De minister meldde dat haar primaire verantwoordelijkheid ligt bij de rijksgesubsidieerde activiteiten en dat zij niet iedereen kan helpen.

Leningen riskanter dan ooit

Tot slot een waarschuwing. Leningen zijn mogelijk, bijvoorbeeld voor instellingen en makers bij Cultuur-Ondernemen of voor monumenteneigenaren bij het Nationaal Restauratiefonds. Maar deze moeten wel terugbetaald worden. Daarom is men in de cultuur en bij de mede-overheden vaak huiverig daarvoor: gelet op de corona-beperkingen en de naweeën daarvan zijn leningen immers thans riskanter dan ooit.

Redactie Cultureon