Opbloei van binnensteden : cultuur kan de cirkel compleet maken

De landelijke kennisorganisatie Platform 31 heeft onlangs opgemerkt dat het gesprek over de revitalisering van binnensteden tot op heden slechts werd gevoerd in de driehoek van gemeenten, vastgoedeigenaren en retail-/horeca-bedrijven. Om echt toekomstgericht te werken moet het overleg verbreed worden tot een cirkel met bewoners en ondernemers in toerisme, evenementen en cultuur. Zij roept dan ook terecht op de culturele sector als bondgenoot te betrekken. Op maandag 1 november kunnen professionals daarover verder spreken tijdens de Dag van de Stad in Heerlen. 

Buy, be (together) en become
Het rapport ‘Herstel van binnensteden. Wat is er nodig voor een vitale en duurzame binnenstad?’ van Platform 31 van september jl. bevat de volgende boodschap. Deze gebieden zijn een belangrijke economische motor voor de regio én het centrum van een samenleving. Corona heeft de bestaande knelpunten rond leegstand van winkels e.d. plus de daarbij dreigende ondermijning en verschraling echter versterkt. Om het tij te keren moeten binnensteden daarom plekken met drie B’s worden: de place to buy, be (together) en become. https://www.platform31.nl/publicaties/herstel-van-binnensteden

Digitaal én fysiek plus ontmoeting 
Gezamenlijke promotie voor de binnenstad via alle typen (sociale) media is relevant. Gelet op de behoeften bij bedrijven en klanten dient er sprake te zijn van een combinatie van digitaal en fysiek winkelen.  Zoals ophaalpunten met advies en testmogelijkheden zowel voor als na de digitale aankoop van een product. Ook kwam recent naar voren dat funshoppen niet meer voldoende is: winkels moeten beleving bieden. Gelet op de roep om duurzaamheid is een centraal loket voor de levensduurverlenging van producten - repareren, upgrade, (uit)lenen, ruilen – aan te bevelen. De actuele wens voor nabijheid biedt voorts kansen om ontmoetingsplekken te scheppen. 

Bedrijven, bezoekers, bewoners en bollebozen
Het rapport van Platform 31 ziet bij de lokale transformatie een belangrijke programmatische rol voor de gemeenten als arrangeurs. In dit kader is ook de benadering van diverse doelgroepen relevant. In de ‘De culturele stad. Een handboek voor beleidsmakers en zij die het willen worden’ van eind 2013 stelt Cultureon-bestuurder Cor Wijn dat de succesvolle steden van morgen de gunst weten te winnen van vier B’s: bedrijven, bezoekers, bewoners en bollebozen. Het zijn de gemeenten die mensen blijvend kunnen aantrekken en uitdagen. Waar een gezond spanningsveld bestaat tussen traditie en vooruitgang, tussen ordening en vrijheid.

Cultureel erfgoed als duurzame kern
Velen beschouwen cultureel erfgoed en dan met name monumenten, beeldbepalende gebouwen en beschermde stads- en dorpsgezichten als een kern die een binnenstad aantrekkelijk kan houden of maken. In het kader van de Erfgoed Deal tussen de overheden wordt dit verknoopt met duurzaamheid. Recent is een project in Maassluis gehonoreerd met een aanpak van elkaar versterkende elementen: krimp en leegstand in de binnenstad voorkomen en tegelijk duurzame groei bevorderen door maritiem erfgoed te benutten, de beleving te versterken en historische boten te verduurzamen. Eerdere projecten in Weert en Zwolle legden deels verbinding met de binnenstad. https://www.erfgoeddeal.nl/actueel/nieuws/2021/10/06/vijf-nieuwe-projecten-in-de-erfgoed-deal

Culturele organisaties en innovatieve maakbedrijven
Het is volgens Platform 31 van belang om opnieuw te kijken welke functies een gemeente in haar binnenstad wil hebben. Denk aan zorg zoals huisarts en fysiotherapeut; openbare bibliotheken en andere culturele organisaties; diensten; kleinschalig ambacht; bestuursfuncties; scholen en kennisinstellingen. Ook het landelijke platform Retailagenda, ontstaan op initiatief van het ministerie van Economische Zaken en Werkgelegenheid pleit in een handreiking voor een clustering van publieke voorzieningen. Daarnaast kan er ruimte geboden worden aan circulaire concepten (o.a. gericht op het hergebruik van producten) of innovatieve maakbedrijven.

Cultuur en evenementen niet alleen van ‘9 tot 5’
Corona heeft meer dan ooit laten zien dat bij cultuur en evenementen zeker voor volwassenen vaak niet de ‘9 tot 5’ regel geldt. De meeste musea zijn niet alleen overdag maar ook in het weekend open. Datzelfde geldt voor de openbare bibliotheken, die tevens een avondopstelling kennen. De avond was bij de programmering op de podia plus bij creatieve cursussen en amateurkunst-verenigingen altijd al het meest gebruikelijke dagdeel. Het weekend is het meest geliefd bij festivals. Maar er was vóór corona ook een nachtleven, met name de poppodia plus de bioscopen en filmhuizen speelden hier op in. Bij de aanpak voor de binnenstad nieuwe stijl moet meewegen dat cultuur dus van vroeg in de ochtend tot laat in de nacht aanwezig kan zijn.

Uitgangspunten Rijksregeling Impulsaanpak Winkelgebieden
Eerder waren er rijksgelden voor de planning rond de herstructurering in krimpende gemeenten Nu heeft het Rijk in mei jl. aangekondigd gedurende 4 jaar een subsidie van in totaal € 100 miljoen met een maximum van € 5 miljoen per aanvraag beschikbaar te stellen. Dit geld gaat naar samenwerkingsverbanden van een gemeente excl. G4 en private partijen. Met als doel het bekostigen van de onrendabele top  (het verschil tussen de investeringen en opbrengsten) bij de realisatie van toekomstbestendige winkelgebieden plus vitale binnensteden en kernen. Drie waarden zijn van belang: gebruik, beleving, toekomst. Culturele aspecten kunnen een rol spelen in de toekenning. Zo is bouwkwaliteit een onderdeel van gebruik, terwijl leefbaarheid en levendigheid bij beleving worden genoemd. De uitgangspunten voor de Rijksregeling staan inmiddels op de site van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/RVO. https://www.rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/impulsaanpak-winkelgebieden

Heerlen: de Dag van de Stad 1 november én de Nacht 31 oktober
Op maandag 1 november is er in het theater van Heerlen de ‘Dag van de Stad’ van diverse organisaties zoals de VNG. Belangstellenden kunnen na aanmelding fysiek of digitaal gratis meedoen. Stedelijke professionals - bestuurders, beleidsadviseurs, cultuurmakers, kleurrijke inwoners, ondernemers, wetenschappers, stadshistorici, creatieve denkers, private partijen en kennisinstellingen – gaan op zoek hoe de geschiedenis van een stad een inspiratiebron kan zijn voor haar toekomst. Overdag zijn er bijdragen vanuit architectuur, kunsten en ontwerpen. Voorafgaand is er de ‘Nacht van de Stad’ met als start cabaret, daarna wandelingen met architectuur, graffiti maken e.d. en tot slot een borrel rond het thema de relatie tussen steden en popcultuur. https://www.dedagvandestad.nl/

Redactie Cultureon