Uitgedaagd Willen Worden Op Je Tachtigste

“We krijgen in toenemende mate te maken met een groep mensen die afknapt op de wekelijkse bingo en de sjoelmiddag. Ze hebben goede banen gehad, hebben een goede opleiding genoten en zijn heel hun leven gewend geweest hun hersenen intensief te gebruiken. Die uitdaging missen ze hier in het woonzorgcomplex. En daar lijden deze mensen onder.”

Aan het woord was één van de drie welzijnscoaches van een groot woonzorgcomplex in de gemeente Goeree-Overflakkee. Inzet van de Visual Thinking Strategies (VTS) methodiek was uiteindelijk mijn voorstel om aan de vraag tegemoet te komen.

Visual Thinking Strategies

VTS is een leermethode met open vragen over kunst, waarbij vaardigheden als waarnemen, kritisch denken en visuele geletterdheid verbeteren door geleide groepsdiscussies. VTS werd in de jaren ’90 ontwikkeld door Philip Yenawine (hoofd educatie Museum of Modern Arts te New York) en Abigail Housen (cognitief psycholoog aan Harvard University) en kent een stevige wetenschappelijke basis. De methodiek nodigt uit tot een onderzoekende houding en actieve deelname. Mensen worden zich bewust van hun eigen denkpatronen en die van anderen. Een VTS-gesprek levert daarnaast simpelweg ook veel plezier op. Specifieke voorkennis is niet nodig; iedereen kan deelnemen aan een VTS-gesprek.

Opgetrokken wenkbrauwen waren – begrijpelijk - mijn deel na deze uiteenzetting. Een theoretische samenvatting over iets wat je vooral zou moeten ervaren beklijft niet. Bovendien had men twijfels over het inzetten van een onderwijsmethodiek in een zorgsituatie. Daarop stelde ik voor om een korte versie van een VTS-gesprek te houden met de drie welzijnscoaches. Aan de hand van een schilderij van Toorop en een oude foto uit het plaatselijke streekarchief zou ik de drie welzijnscoaches tien minuutjes laten ervaren hoe een VTS-gesprek werkt en wat dat met een deelnemer kan doen. Het werd meer dan een half uur, omdat men niet uitgekeken en uitgesproken raakte over de

getoonde beelden. En daarmee was het kwartje gevallen.​

Van welzijnsactiviteit naar zorgbeleid

Na de sessie bespraken de welzijnscoaches hun ervaringen met de leiding van het woonzorgcomplex. Er werd besloten om een serie van tien gesprekken op te zetten. De leiding wilde echter wel weten of de voorgehouden effecten daadwerkelijk op zouden treden bij de deelnemers. In overleg werd daarom een stevige observatieopdracht geformuleerd voor leerling-verpleegkundigen. De observatieopdracht moet leiden tot een conclusie en een aanbeveling op persoons- en organisatieniveau door de studenten. Men is met name benieuwd of er merkbare veranderingen waar te nemen zullen zijn in de loop van het traject bij deelnemers. Wordt die stille, wat verlegen mevrouw misschien wat opener en verbindt ze zich met anderen? Gaat die meneer, die altijd haantje de voorste is, meer nadenken voordat hij te pas en te onpas zijn mening geeft?

Bij een succesvolle uitvoering wil de leiding van het woonzorgcomplex graag verder praten over een aantal zaken:

• betrekken van familie en bewoners uit de wijk in de gesprekken;
• uitbreiding van het VTS-gesprek naar andere woonzorgcomplexen;
• deelname van het verzorgend personeel aan de gesprekken, en als laatste stap
• training van verzorgend personeel om uiteindelijk zelf deze gesprekken te kunnen faciliteren.

Financiën

Het woonzorgcomplex investeert zelf behoorlijk in de VTS-reeks, maar kan niet de volledige kosten opbrengen. Daarom is gezocht naar aanvullende financiering bij de gemeente en een aantal fondsen. Helaas heeft dat (nog?) niet tot succes geleid. Subsidiemogelijkheden voor kunst in de zorg gaan veelal uit van een tastbaar eindresultaat in de vorm van een productie of kunstwerk. Dat is hier niet het geval. Toch zetten we door en we hopen in januari te starten met de eerste reeks VTS-gesprekken,die dus inmiddels gezien kan worden als pilot van een groter gegroeid plan.

Conclusies, aanbevelingen

• er is nog niet veel ervaring met het inzetten van VTS in zorgsituaties. Als alles gaat verlopen zoals gepland, dan wordt hier een flinke ervaring opgebouwd. Die ervaring deel ik graag met ieder die daar behoefte aan heeft.​
• vertel niet teveel over VTS, maar benader een getrainde VTS Facilitator en laat ervaren hoe het werkt en wat het teweeg kan brengen.
• betrokken en actief meedenkende medewerkers (én directie) van de zorginstelling zijn cruciaal om tot een goed plan te komen. Benut de aanwezige kennis van zorgvragen en geef anderzijds steeds weer aan wat de (on)mogelijkheden zijn vanuit cultuurperspectief.
• financiering rond krijgen is een onverwacht taai probleem. Ik houd me aanbevolen voor tips en hulp.